Bệnh Nhiệt Thán hay còn có tên gọi khác là bệnh Anthrax sảy ra cấp tính hoặc quá cấp tính trên trâu bò, đây là một loại bệnh truyền nhiễm nguy hiểm gây sốt cao ở hầu hết các loại động vật máu nóng. Bệnh này có đặc điểm nhiễm trùng máu, bại huyết gây ra cái chết cho con vật rất nhanh. Hiện nay bệnh Nhiệt Thán có thể lây lan cho nhiều loài động vật khác nhau gây thiệt hại lớn đến kinh tế của các hộ gia đình chăn nuôi.
Nguyên nhân gây bệnh
Bệnh Nhiệt Thán do trực khuẩn Gram dương Bacillus Anthracis gây ra.
Vi khuẩn có khả năng sinh bào tử, khi gia súc mắc bệnh bị chết thì vi khuẩn này sẽ mau chóng bị tiêu diệt thông qua sự thối rữa ở gia súc không được mổ xác. Tuy nhiên vi khuẩn sẽ sinh bào tử khi xác gia súc chết vì bị bệnh được mổ và các chất có vi khuẩn tiếp xúc với không khí.
Bào tử sinh ra có sức đề kháng rất cao đối với môi trường ngoại cảnh và một số chất sát trùng, đặc biệt chúng có thể tồn tại trong đất nhiều năm.
Sức đề kháng của vi khuẩn
Vi khuẩn có sức đề kháng yếu, ở nhiệt độ 50 – 60 độ C vi khuẩn sẽ chết sau 15 – 45 phút hoặc chết ở nhiệt độ đun sôi 100 độ C trong 10 phút.
Ở ngoài ánh sáng mặt trời vi khuẩn sẽ chết sau 10 – 16 giờ, ngoài ra các chất sát trùng thôn thường hiện nay trên thị trường đều có khả năng tiêu diệt được vi khuẩn.
Đối với bào tử nhiệt thán thì nó có sức đề kháng rất cao với điều kiện môi trường tự nhiên và chỉ bị tiêu diệt khi đun sôi 100 độ C từ 10 – 12 phút, chết khi hấp ướp 120 độ C trong 20 phút, hấp khô 140 độ C trong 3 giờ.
Cơ chế gây bệnh
Gia súc bị bệnh khi ăn phải đất hoặc máng ăn dính đất hay từ thức ăn có nhiễm vi rút gây ra bệnh Nhiệt Thán. Khi mắc bệnh bào tử xâm nhập qua niêm mạc còn nguyên vẹn hoặc qua các chỗ tổn thương nhỏ ở niêm mạc và yết hầu, sau đó chúng sẽ di chuyển đên hạch lampa, ở đây cũng chính là nơi bào tử nẩy mầm và nhân lên.
Tiếp đó bào tử xâm nhập vào dòng máu qua dịch lampa, dẫn đến tình trạng trâu bò, gia súc bị bại huyết, vi khuẩn lúc này sẽ lan ra tất cả các mô trong cơ thể trâu bò.
Triệu chứng
Vì đây là một loại bệnh nguy hiểm nên hầu hết mọi lứa tuổi ở trâu bò đều mẫn cảm với nó nên rất dễ mắc bệnh, thời kỳ ủ bệnh khoảng 1 – 2 tuần.
Bệnh bao gồm các thể sau:
- Thể cấp tính: Thời gian diễn biến bệnh khoảng 24 – 48 giờ với triệu chứng sốt cao ở trâu bò từ 40 – 42 độ C, khi mắc bệnh trâu bò thường mệt mỏi, thở khó và thở nhanh, nhu động ruột, dạ cỏ giảm, niêm mạc đỏ thẫm, bị tiêu chảy hoặc kiết, đi ngoài phân đen có lẫn máu, trong nước tiểu có máu. Xung huyết và xuất huyết niêm mạc bên ngoài, mồm mũi có bọt hồng lẫn máu, hầu ngực bị sưng. Ở bò sữa khi mắc bệnh sẽ bị giảm sữa một cách đột ngột. Gia súc mang thai mắc bệnh rất dễ bị sẩy thai, con vật chết và máu chảy ra từ các lỗ tự nhiên. Tỷ lệ khi mắc bệnh này chết tới 80%.
- Thể quá cấp tính: Gặp ở đầu ổ dịch hoặc những nơi lần đầu tiên có dịch. Bệnh ở thể này khiến gia súc chết rất nhanh, con vật có hiện tượng đột ngột run rẩy, hai bên má hơi sưng, khó thở, bỏ ăn và đổ mồ hôi, gia súc sốt cao 41 – 43 độ C, nghiến răng lè lưỡi, mắt đỏ, bị co giật, mê man, con vật quỵ xuống. Ở âm hộ hay hậu môn có thể chảy máu, chết nhanh.
- Thể bán cấp tính: Lúc này bệnh tiến triển chậm hơn, con vật bị sốt, ăn ít, những vùng da mỏng sưng lên, niêm mạc mắt, mũi, hậu môn đỏ, nhu động dạ cỏ yếu, mắt và mũi bị chảy máu là triệu chứng duy nhất khiến con vật chết sau 2 – 3 ngày.
- Thể ngoài da: Con vật bị xuất huyết ở cổ, ngực sưng và phù cục bộ, ban đầu khi mắc bệnh con vật sẽ đau đớn, chỗ bị sưng ung thối, sau thành mụn loét đỏ chảy nước màu vàng đỏ. Hạch lampa sưng, con vật không kêu được do bị đau và đưa cổ ra phía trước.
Bệnh tích
Gia súc khi mắc bệnh sẽ chết đột ngột, bụng phình chướng to, lòi đờm, hậu môn có phân lẫn máu đen chảy ra từ các lỗ tự nhiên trên cơ thể. Khi con vật chết bà con cần phải xác định xem nó có bị bệnh Nhiệt Thán hay không, nếu mắc phải bệnh này cần phải phân hủy xác ngay để tránh tình trạng dịch bệnh lây lan.
Xác gia súc bị chết mau chóng bị thối rữa, có hiện tượng xuất huyết máu đen trên khắp cơ thể, nhất là ở vùng phổi và màng bụng, máu không đông khi cắt mạch máu, niêm dạ múi khế, ruột non và ruột già bị viêm rất nặng. Lá lách sưng to màu đen mềm và dễ bị vỡ, nhu mô lá lách gần như lỏng ra và đen sẫm.
Cách phòng và trị bệnh
Hiện nay ở Việt Nam khi gia súc mắc bệnh Nhiệt Thán ở thể nặng hầu như không có cách chữa trị cho con vật khỏi bệnh nên bà con cần phải chú ý trong khâu phòng bệnh để tránh ảnh hưởng tới kinh tế của gia đình mình.
- Khi bà con phát hiện gia súc trong gia đình mình bị bệnh Nhiệt Thán thì phải thông báo tới cơ quan thú y để công bố dịch bệnh, kiểm soát dịch bệnh chặt chẽ, cách ly những con gia súc bị bệnh ra khỏi đàn, khi gia súc bị bệnh tuyệt đối không được mổ thịt và vận chuyển con vật qua nơi khác để tiêu thụ.
- Để phòng bệnh hiệu quả bà con phải tiêu độc khử trùng chuồng trại bằng 1 trong các loại thuốc sát trùng đặc trị như: NOVACIDE, NOVASEPT, NOVADINE, NOVAKON, NOVA – MC A30.
- Những chuồng gia súc của gia đình nào bị nhiễm bệnh cần phải đốt hết rơm, phân gia súc và tiêu độc chuồng trại thật kỹ, nạo sạch lớp đất trên cùng đem chôn tiêu độc kỹ. Xác gia súc chết phải đem thiêu ở hố chôn và tro phải chôn sâu. Tuyệt đối không được mổ khám xác gia súc bị bệnh để tránh tình trạng bệnh lây lan.
- Bệnh Nhiệt Thán có thể lây lan sang cả con người nên những người không có trách nhiệm không được tiếp xúc với chuồng nuôi bị nhiễm bệnh, không được ăn thịt súc vật bị bệnh… nếu người đã tiếp xúc với gia súc bị bệnh phải sát trùng thật kỹ để tránh mang mầm bệnh ra bên ngoài.
- Bà con có thể dùng vắc-xin để phòng bệnh cho gia súc, tốt nhất ở những vùng dịch hoặc những vùng đang có nguy cơ bị nhiễm dịch bệnh.
+ Dùng vắc-xin nha bào Nhiệt Thán Pasteur để tiêm cho gia súc, sau thời gian 15 ngày vắc-xin này sẽ giúp cho gia súc có khả năng miễn dịch và thời gian hiệu lực kéo dài hơn 1 năm.
+ Dùng vắc-xin nhược độc nha bào Nhiệt Thán để tiêm cho gia súc ở những vùng có dịch bệnh thường xuyên xảy ra.
Một số điều cần chú ý khi tiêm vắc-xin cho gia súc
- Tiêm vắc-xin cũng có nhiều trường hợp khiến cho gia súc bị dị ứng, nếu như gia súc bị dị ứng nặng thì bà con nên can thiệp bằng cách tiêm thêm kháng huyết thanh hoặc thuốc kháng sinh.
- Khi bà con sử dụng vắc-xin nên tránh tình trạng thuốc bị rơi vãi, nếu thuốc sử dụng không hết không nên giữ lại mà phải đem đi tiêu hủy.
- Vắc-xin chỉ tiêm khi những con gia súc trong chuồng nuôi khỏe mạnh, đối với những con gia súc đang bị sốt hay có dấu hiệu mắc bệnh thì bà con không được tiêm vắc-xin cho chúng.
- Điều trị gia súc mắc bệnh bằng huyết thanh và kháng sinh, việc điều trị chỉ đạt hiệu quả tốt khi mới phát hiện bệnh.
- Đối với những con gia súc mắc bệnh, tốt nhất bà con phải cách ly chúng ra khỏi đàn càng sớm càng tốt.
- Tiến hành tiêu độc và tiêu hủy những con gia súc bị bệnh nặng.
- Vệ sinh phòng bệnh chặt chẽ theo hướng dẫn của cơ quan thú y để tránh mầm bệnh lây lan.
